Tożsamość diaspory. Żydzi w Azji Mniejszej okresu cesarstwa

Z przedmowy: Czytelnikowi należy się wyjaśnienie: książka ta nie przedstawia dziejów Żydów w Azji Mniejszej okresu rzymskiego w ujęciu chronologicznym, nie jest wykładem religii Żydów w diasporze, nie zawiera szczegółowych ustaleń na temat wpływów judaizmu na środowiska pogańskie czy gminy chrześcijan, choć każdego z tych problemów po trosze dotyka. Skupia się przede wszystkim na pytaniu o żydowską tożsamość i o odrębność tej grupy mieszkańców poleis Azji Mniejszej. W powszechnej opinii (w znacznej mierze podzielanej przez autorkę) zhellenizowani Żydzi okresu cesarstwa uczestniczyli w życiu miejskim, korzystali z tych samych instytucji co poganie, pełnili urzędy w administracji miejskiej i imperialnej, ich obyczaje epigraficzne nie różniły się zasadniczo od powszechnie przyjętych w greckim otoczeniu. Jak więc Żydzi zachowali swoją odrębność w środowisku greckim? Czy „żydowskość” ograniczała się jedynie do odmienności religijnej? Czy i w jaki sposób ewoluowała tożsamość Żydów w przeobrażającym się świecie? Jak przebiegał proces hebraizacji tych środowisk i dlaczego tak łatwo uległy one wpływom tzw. judaizmu rabinicznego w okresie, o którym wiemy niewiele, ponieważ ok. roku 6oo kończy się materiał epigraficzny i zaczynają „wieki ciemne” diaspory, a w IX i X stuleciu są to już środowiska całkowicie zhebraizowane? O ile łatwo jest wskazać dolną granicę przyjętej chronologii – wyznacza ją bowiem materiał zawarty w Dawnych dziejach Izraela Józefa Flawiusza, który przytacza ustawodawstwo rzymskie z 2. połowy I w. p.n.e. – o tyle granica górna musi pozostać płynna, choć można by uznać, że jest nią początek V stulecia, kiedy niszczono synagogi i zamieniano je na kościoły, Żydzi zmuszani byli do konwersji, a cesarskie ustawy narzucały im wiele ograniczeń, m.in. zabraniając pełnienia urzędów w administracji imperialnej. Jednak nieprecyzyjne datowanie późno antycznego materiału epigraficznego, konieczność sięgnięcia do regulacji ustanowionej przez cesarza Justyniana, a wreszcie świadomość, że wielka synagoga w Sardes działała do perskiego najazdu w 616 r., czynią początek wieku V granicą umowną.