Próba ujęcia całości zagadnień dziejów oświaty, życia naukowego i kształtowania się języka literackiego w ścisłym związku z rozwojem życia społeczno-politycznego. Kołłątaj żarliwie broni języka polskiego, który wypierany jest przez łacinę i przez modną francuszczyznę, a także daje obraz stanu szkolnictwa i wychowania, nauki i literatury tego okresu.