Śladami cywilizacji wielkiego stepu

W okresie wypraw krzyżowych cała Europa została poruszona wieścią, że w dalekiej Azji istnieje potężne chrześcijańskie królestwo, które można by wykorzystać do walki o Ziemię Świętą. Królestwem tym władał jakoby ksiądz Jan. Gumilow, znany radziecki historyk i orientalista, autor wydanej w Polsce książki "Dzieje dawnych Turków", stawiając wiele nowych i ciekawych hipotez, niekiedy bardzo dyskusyjnych, stara się wyjaśnić, ile w tej legendzie było prawdy i jak doszło do utworzenia tzw. żółtej wyprawy krzyżowej", która gdyby nie zdrada krzyżowców, mogłaby doprowadzić do całkowitego rozgromienia Saracenów. Zagadkę związaną z postacią księdza Jana autor wyjaśnia w szerokim kontekście wydarzeń, które miały miejsce w Wielkim Stepie w okresie od IX do XIV w., ściśle wiążąc je z historią Chin, Rusi i innych terenów ościennych. Gumilow syntetycznie ujmuje osiągnięcia takich nauk jak historia, geografia i etnografia, co pozwala na uniknięcie podawania suchych faktów i stworzyć barwny obraz epoki. Nie jest też ślepo zapatrzony w przekazy źródłowe. Nie zawsze ufa kronikom, zarzucając im subiektywizm i świadome niekiedy fałszowanie faktów. Książka Gumilowa należny do rzędu tych, które zapełniają białe plamy na kartach historii.