Polityka gospodarcza Wstęp do teorii

Polityka gospodarcza jest jednym z tych złożonych zjawisk ekonomicznych, które spotykamy w warunkach funkcjonowania każdego państwa. Zjawisko to, w zależności od rozwiązań systemowych obowiązujących w danej gospodarce, może przybierać rożną formę, różny może być jego zakres i treść, ale zawsze gdy analizujemy rzeczywistość gospodarczą państwa, możemy łatwo identyfikować zjawiska składające się właśnie na politykę gospodarczą. Można zatem uznać, że polityka gospodarcza państwa jest zjawiskiem powszechnym, a wszelkie procesy gospodarcze i społeczne zawsze są w określonym stopniu zdeterminowane daną polityką gospodarczą państwa. Wspomniana cecha polityki gospodarczej sprawia też, że rozwijanie wiedzy na jej temat odgrywa ważną rolę w kształceniu ekonomistów. Jest ona bowiem niezbędna nie tylko dla tych absolwentów, którzy zostaną w przyszłości politykami zajmującymi się różnymi sprawami związanymi z gospodarką. Znajomość realiów polityki gospodarczej jest potrzebna dla każdego ekonomisty, niezależnie od tego, w jakim typie organizacji przyjdzie mu podejmować decyzje i samodzielnie rozwiązywać różne złożone problemy gospodarcze. Działalność każdej organizacji jest przecież prowadzona w warunkach reguł i zasad kształtowanych w wyniku prowadzonej w państwie polityki gospodarczej. Dotyczy to zresztą nie tylko organizacji, ale każdego dorosłego człowieka, który musi odczuwać skutki tej polityki, choćby z tytułu obowiązków podatkowych, czy też korzystania z usług edukacyjnych, zdrowotnych, ubezpieczeniowych itp. Elementarnej edukacji z zakresu problematyki składającej się na politykę gospodarczą służy przedmiot prowadzony na wszystkich studiach ekonomicznych, noszący taki sam tytuł jak rozpatrywane zjawisko. Zadaniem tego przedmiotu nie jest oczywiście nauczenie studentów, jak należy prowadzić politykę gospodarczą, gdyż tego typu pragmatycznej wiedzy nie zdobywa się na wyższej uczelni. Celem przedmiotu jest natomiast stworzenie usystematyzowanych podstaw pozwalających na rozumienie logiki zjawisk składających się na politykę gospodarczą państwa. Osiągnięcie takiego celu wymaga zapoznania studentów z problematyką wchodzącą w zakres dyscypliny nauk ekonomicznych, której przedmiotem badania jest właśnie polityka gospodarcza państwa. Specyfika tego zjawiska sprawia też, że poza pewnymi ogólnymi zagadnieniami, nie da się wyłożyć wiedzy wiecznie trwałej, a więc takiej, której można się nauczyć, i na tym zakończyć edukację. Polityka gospodarcza, jeżeli rozpatrujemy ją jako konkretną rzeczywistość, jest bowiem obiektem zmieniającym się w czasie. Zmiany zachodzące w polityce gospodarczej mogą oczywiście charakteryzować się rożną dynamiką, gdyż zależą m.in. od takich czynników, jak sytuacja gospodarki państwa czy stopień stabilności sceny politycznej. Praktyka pokazuje jednak, że nawet w wysoko rozwiniętych gospodarkach nie ma bezruchu w działaniach podmiotów odpowiedzialnych za politykę gospodarczą państwa. Dlatego zadaniem przedmiotu jest przede wszystkim pokazanie podejść pozwalających na identyfikację i rozumienie świata zjawisk składających się na ten ważny obiekt ekonomiczny. Jest nim też wyrobienie nawyku permanentnego studiowania zmian zachodzących w sferze polityki gospodarczej, które wpływają na zmianę otoczenia, w jakim funkcjonują organizacje gospodarcze. Wspomniane cechy przedmiotu sprawiają, że nie jest możliwe napisanie podręcznika, po którego przeczytaniu można nauczyć się swobodnego rozumienia dowolnej rzeczywistości składającej się na politykę gospodarczą. Cechą każdej nauki zajmującej się zmienną rzeczywistością jest bowiem to, że może ona prezentować wyniki badań nad tym, co już było, a nie nad tym, co będzie. Nauka ma bowiem tę właściwość, że jej granice są wyznaczone obiektywną rzeczywistością, a więc ulotną teraźniejszością i przeszłością. Jest to, rzecz jasna, pewna niedogodność, gdyż dla praktyków zajmujących się podejmowaniem decyzji gospodarczych bardziej atrakcyjna byłaby wiedza na temat przyszłości, której nauka nie może dostarczyć. Na przykład w momencie pisania tych słów, znane były powszechnie wyniki wyborów parlamentarnych z 19 września 1997 r., znany był skład gabinetu Rady Ministrów premiera Jerzego Buzka, znane były też podstawowe zamierzenia polityki gospodarczej rządu na 1998 r. Byłbym jednak kompletnie nieuczciwy, gdybym twierdził, iż wiedziałem jak będzie przebiegało działanie tego rządu w najbliższej przyszłości. Każdy dzień niemal przynosił bowiem nowe fakty z tej dziedziny, dopisując najnowszą historię polityki gospodarczej w Polsce. Dlatego niniejszą książkę wolno traktować wyłącznie jako skrypt wspomagający studiowanie przedmiotu, jakim jest polityka gospodarcza. Skrypt niniejszy składa się z dwóch części. W skład pierwszej wchodzą trzy rozdziały poświecone ogólnej problematyce z zakresu polityki gospodarczej. Cześć drugą tworzą natomiast dwa rozdziały prezentujące przypadek polityki gospodarczej prowadzonej w Polsce w latach 1989?1997. Jest to okres, w którym dokonała się transformacja systemowa polskiej gospodarki oraz prowadzona była polityka gospodarcza przeciwstawnych rządów prawicowych i lewicowych. Mam nadzieję, że przestudiowanie tej części książki ułatwi Czytelnikowi zrozumienie istoty tej dyscypliny nauk ekonomicznych zajmującej się polityką gospodarczą.