Palaeography of latin inscriptions from Novae (Lower Moesia)

Zadaniem paleografii jest badanie historii pisma, jego osobliwości i ewolucji na przestrzeni wieków. Z reguły chodzi o pismo odręczne, głównie z czasów średniowiecznych, czyli sprzed wynalezienia druku. "Pismo epigraficzne", tj. wykonane z reguły przy pomocy młotka i dłuta w materiale twardym, głównie kamieniu, dopiero od kilkudziesięciu lat jest przedmiotem badań paleograficznych, a i to stosunkowo nieczęstych. Novae w Mezji Dolnej (dzisiejsza północna Bułgaria), twierdza rzymska (siedziba legionu I Italskiego) i późnoantyczne miasto, stanowi wdzięczny obiekt do badań paleograficznych, a to ze względu na dosyć jednorodny zespół (ok. 230) inskrypcji łacińskich. Praca zawiera jego szczegółową analizę z punktu widzenia przydatności do badań paleograficznych, tj. materiału i techniki wykonania napisów, wyglądu liter i sposobu ich datowania, stosowanych skrótów i znaków interpunkcyjnych oraz "literackości", czyli znajomości sztuki pisania i czytania przez mieszkańców Novae ("jak powstają błędy ?"). Zawarte są w niej także rozważania nad ewentualnym warsztatem epigraficznym w Novae. Osobliwością napisów z Novae jest inskrypcja namalowana czerwoną farbą, z pominięciem techniki kucia. Wraz z kilkoma innymi napisami odręcznymi, wykonanymi przy pomocy ostrego narzędzia na cegłach i dachówkach produkowanych przez legionową cegielnię, tworzy ona oryginalny zespół inskrypcji kursywnych. Pokazują one, na tle innych zabytków epigraficznych (kutych w kamieniu), na ile pismo kursywne odwzorowywane było w inskrypcjach "kamiennych". Studia nad paleografią napisów z Novae dowodzą także, że datowanie zabytków epigraficznych wyłącznie na podstawie kształtu i wyglądu liter jest bardzo ryzykowne, w gruncie rzeczy możliwe tylko w ramach szerokich przedziałów czasowych.