Tomik zawiera teksty staropolskich pisarzy i wydawców, którzy postulowali powszechne używanie języka polskiego - w szkolnictwie i piśmiennictwie - w czasach, gdy w kościołach, szkołach i urzędach panowała łacina. Czytelnik znajdzie tu m.in. pierwszy traktat o ortografii polskiej z ok. 1440 r. zatytułowany Walka za ojczyznę. Zasłużoną zyskuje sławę, kto ojczyzny broni, traktat Jana Ostroroga Monumentum pro Reipublicae ordinatione (Pamiętnik o naprawie Rzeczypospolitej), teksty krakowskich drukarzy niemieckiego pochodzenia Heronima Wietora i Floriana Unglera, upominających się o rozpowszechnianie języka polskiego w piśmiennictwie, czy pisarzy polskich: Mikołaja Reja, Łukasza Górnickiego, Jana Kochanowskiego, Wacława Potockiego, Franciszka Bohomolca, Ignacego Krasickiego, Adama Naruszewicza i wielu innych.