(Nie)pojednane opozycje. Szachowe tropy w tekstach kultury nowoczesnej

Pawłowi Łyżwińskiemu udała się rzecz rzadka – z jednego systemu-figury wyprowadził cały złożony i subtelny (często niewidoczny, bo zasłonięty przez ideologię) mechanizm dialektyki oświecenia. Szachy to zatem nie metafora, lecz struktura epistemologiczna (co widać zwłaszcza w analizach Duchampa i Becketta), ontologiczna i etyczna (Herbert i Irzykowski), a także estetyczna czy – w swych najskrajniejszych formach – totalna, jak wtedy, gdy autor analizuje szachy jako uniwersum szaleństwa. Pomysł uważam za znakomity, dobór obiektów teoretycznych niezwykle trafny, a przenikliwość analityczna, precyzja argumentacji i odwaga w opisaniu modernizmu poprzez antynomie kryjące się w samej zasadzie „egzystencji szachowej” powodują, że tekst czyta się jak teoriopoznawczą odyseję po nowoczesności.
dr hab. Jakub Momro, prof. UJ