Opinia na temat książki Nasza broń to karta wyborcza

Nakładem wydawnictwa Instytutu Pamięci Narodowej ukazała się monografia naukowa „Nasza broń to karta wyborcza”. Polskie Stronnictwo Ludowe w województwie kieleckim w latach 1945–1949. Warto przyjrzeć się jej bliżej ze względu na ważną rolę, jaką PSL odegrało w okresie tuż powojennym. To ta partia stanowiła bowiem główną, legalną siłę opozycyjną wobec sięgających po władzę komunistów. (…)Książka składa się z pięciu rozdziałów zorganizowanych w logicznym układzie chronologiczno-problemowym, wstępu i zakończenia, a uzupełniają ją spisy tabel, map, wykresów, bibliografia, indeks osobowy oraz geograficzny. W rozdziale pierwszym autorka zarysowała działalność kieleckiego ruchu ludowego w okresie międzywojennym oraz w czasie okupacji niemieckiej. Następnie opisała etap tworzenia w 1945 r. struktur podporządkowanego komunistom „lubelskiego” Stronnictwa Ludowego (SL) na Kielecczyźnie oraz początki działalności Polskiego Stronnictwa Ludowego, co skutkowało masowym odpływem działaczy z SL do powstającej partii ludowej niezależnej od komunistów. SL znalazło się wtedy w organizacyjnej zapaści. Na obszarze niektórych powiatów partia ta praktycznie przestała istnieć. Ciekawe są analizowane w tym rozdziale wątki personalne. Zdarzało się, że niektóre osoby przechodziły do PSL, a później wracały do SL bądź też należały do jednej partii, a popierały drugą. Tacy działacze stawali się obiektem zainteresowania organów bezpieczeństwa. Kolejne rozdziały (od drugiego do piątego) to historia bardzo szybkiego rozwoju PSL na terenie województwa kieleckiego, działalność w okresie referendum ludowego z lipca 1946 r. oraz wyborów parlamentarnych przeprowadzonych w styczniu 1947 r., aż po kres istnienia spowodowanego nieustannymi szykanami komunistów. Autorka opisała ewolucję postaw działaczy od początkowego entuzjazmu po narastające poczucie beznadziei. Starała się przy tym odpowiedzieć na pytania postawione we wstępie, m.in. jakie miejsce zajmowało PSL w życiu publicznym województwa oraz jak wyglądały wpływy tej partii politycznej w administracji rządowej, radach narodowych, szkolnictwie, organizacjach gospodarczych. (…) Powodem niewystarczających informacji o funkcjonowaniu PSL w miastach województwa kieleckiego są szczątkowe materiały źródłowe w analizowanych zespołach. Można się tego domyślać, w monografii nie ma bowiem informacji o tym, że podjęto próby zbadania tego problemu. Brak dokumentów może również świadczyć o tym, że uległy one zniszczeniu w trakcie pożaru archiwum Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Kielcach we wrześniu 1988 r. Rozwiązaniem byłoby poszerzenie kwerendy. Należałoby w pierwszym rzędzie przejrzeć teczki osobowe osób z poszczególnych miast, które należały do PSL oraz akta nauczycieli, bowiem wielu z nich również zasiliło szeregi opozycji antykomunistycznej. Próba odtworzenia w ten sposób funkcjonowania kół grodzkich PSL byłaby niezwykle żmudna, warto jednak to zrobić, gdyż jest to bardzo ciekawe i ważne zagadnienie badawcze. Pewien niedosyt może również budzić konstrukcja zakończenia. Szkoda, że osoba, która zgromadziła i opanowała ogromny materiał faktograficzny dotyczący PSL, nie pokusiła się o bardziej autorską interpretację dokonanych ustaleń, jak również nie wytyczyła dalszych kierunków badawczych. Zamiast tego czytelnik otrzymuje, owszem zgrabne, ale tylko streszczenie głównych wątków, z którymi już raz mógł się przecież zapoznać w trakcie lektury. Nie zmienia to faktu o pozytywnej opinii, jaka należy się monografii Marzeny Grosickiej. Autorka znacząco wzbogaciła naszą wiedzę na temat działalności PSL w województwie kieleckim. „Nasza broń to karta wyborcza”… jest wyróżniającym się opracowaniem, z którym powinny się zapoznać osoby zainteresowane historią ruchu ludowego i powojennymi dziejami Polski, jak również regionaliści poszukujący informacji o historii poszczególnych powiatów

Patrz szerzej:, „Nasza broń to karta wyborcza”. Polskie Stronnictwo Ludowe w województwie kieleckim w latach 1945–1949, Instytut Pamięci Narodowej, Kielce – Warszawa 2022, ss. 463, „Studia Muzealno-Historyczne 2024, t. 16”, s. 209-214.