Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Globalizacja gospodarki światowej, rozwój handlu, bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowały znaczny wzrost zainteresowania tematyką międzynarodowych stosunków gospodarczych. Podręcznik przygotowany przez pracowników Katedry Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu stanowi kompendium wiedzy o międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Można się z niego dowiedzieć, jakie są rodzaje polityki handlowej i jej narzędzia, a także wszystkiego o międzynarodowych przepływach czynników produkcji (kapitału, technologii, pracy), kursie walutowym i rynku walutowym, czynnikach determinujących wybór systemu walutowego, sposobach stabilizacji kursów walutowych w aspekcie globalnego kryzysu finansowego. Autorzy przybliżają także tematykę dochodu narodowego, bilansów płatniczego i handlowego, międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw i gospodarek oraz przedstawiają główne międzynarodowe organizacje gospodarcze (Bank Światowy, MFW, WTO, EBOiR, OECD, UNCTAD), problemy rozwoju i wymiany międzynarodowej krajów rozwijających się, rolę korporacji międzynarodowych w gospodarce światowej, a także zagadnienie globalizacji stosunków międzynarodowych. Podręcznik jest przeznaczony nie tylko dla studentów międzynarodowych stosunków gospodarczych, ekonomii, zarządzania, politologii, ale także dla wszystkich osób zawodowo zajmujących się różnymi aspektami stosunków międzynarodowych lub zainteresowanych prezentowaną tematyką. Spis treści Wstęp Wykaz skrótów i nazw stosowanych w tekście 1. TEORETYCZNE PODSTAWY WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ 1.1. Doktryna słusznej ceny 1.2. Merkantylizm - usystematyzowana teoria protekcjonizmu 1.3. Klasyczne teorie wymiany - rozwój teorii wolnego handlu 1.4. Poklasyczne teorie wymiany międzynarodowej 1.4.1. Teoria neoklasyczna - model Marshalla 1.4.2. Teoria kosztów alternatywnych i zastosowanie krzywych obojętności 1.4.3. Teoria obfitości zasobów B. Ohlina i paradoks Leontiefa 1.4.4. Doktryna protekcjonizmu wychowawczego 1.4.5. Handel zagraniczny w teorii J.M. Keynesa i w teorii wzrostu R.F. Harooda 1.5. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego 1.5.1. Teorie neotechnologiczne 1.5.1.1. Teoria luki technologicznej 1.5.1.2. Teoria cyklu życia produktu 1.5.2. Teorie podażowo-popytowe 1.5.3. Teoria handlu wewnątrzgałęziowego 1.5.4. Inne teorie wymiany międzynarodowej 1.6. Współczesny handel międzynarodowy 2. POLITYKA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ 2.1. Polityka handlowa - definicja i rodzaje 2.1.1. Przegląd pojęć definicyjnych związanych z polityką handlową 2.1.2. Rodzaje polityki handlowej 2.1.2.1. Wolny handel a protekcjonizm 2.1.2.2. Założenia współczesnej polityki handlowej 2.1.2.3. Strategiczna polityka handlowa 2.1.2.4. Miejsce i znaczenie eksportu i importu w teoriach wymiany międzynarodowej i w polityce handlowej 2.2. Narzędzia polityki handlowej 2.2.1. Klasyfikacja narzędzi polityki handlowej 2.2.2. Oddziaływanie narzędzi polityki handlowej 2.2.2.1. Środki taryfowe 2.2.2.2. Środki nietaryfowe - parataryfowe i pozataryfowe 2.2.3. Argumenty na rzecz stosowania narzędzi polityki handlowej 2.2.3.1. Argumenty ogólne 2.2.3.2. Argumenty sektorowe 2.2.3.3. Argumenty nowej ekonomii politycznej 3. MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI 3.1. Międzynarodowe przepływy kapitału 3.1.1. Pojęcie oraz podział międzynarodowych przepływów kapitału 3.1.2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne 3.1.2.1. Pojęcia podstawowe 3.1.2.2. Teorie przepływu kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych 3.1.2.3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie 3.1.2.4. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce 3.2. Nielegalne przepływy kapitałowe 3.2.1. Raje podatkowe 3.2.2. Szara strefa i jej ograniczanie 3.2.3. Proces legalizacji nielegalnych środków. Rola banków 3.2.4. Monitorowanie szarej strefy 3.3. Transfer technologii 3.3.1. Zdefiniowanie problemu i jego uwarunkowania 3.3.2. Etapy transferu technologii 3.3.3. Kanały międzynarodowego transferu technologii 3.3.4. Transfer technologii i działalności badawczo-rozwojowej 3.4. Międzynarodowe przepływy ludności 3.4.1. Międzynarodowa migracja - definicje i ujęcie historyczne 3.4.2. Uchodźstwo 3.4.3. Migracja jako problem globalny 3.4.4. Teorie migracji i jej oddziaływania 3.4.5. Przyczyny i skutki migracji 3.4.6. Metody pomiaru migracji 3.4.7. Umowy międzynarodowe dotyczące migracji 4. KURS WALUTOWY I RYNEK WALUTOWY 4.1. Kurs walutowy 4.1.1. Rodzaje i funkcje kursu walutowego 4.1.2. Zmiany poziomu kursu walutowego. Kurs amerykański a kurs europejski 4.2. Rynek walutowy 4.2.1. Charakterystyka rynku walutowego 4.2.2. Uczestnicy rynku walutowego 4.2.3. Rodzaje transakcji na rynku walutowym 4.2.3.1. Transakcje natychmiastowe 4.2.3.2. Transakcje terminowe 4.2.3.3. Transakcje zabezpieczające a transakcje spekulacyjne 4.3. Kształtowanie się kursów walutowych w długim i krótkim okresie 4.3.1. Kurs walutowy w okresie długim 4.3.1.1. Prawo jednej ceny 4.3.1.2. Teoria parytetu siły nabywczej 4.3.1.3. Realny kurs walutowy 4.3.1.4. Realny efektywny kurs walutowy 4.3.2. Czynniki wpływające na kurs walutowy w okresie długim 4.3.3. Kształtowanie się kursu walutowego w okresie krótkim 4.3.3.1. Parytet stopy procentowej 4.3.3.2. Równowaga na rynku walutowym 4.3.4. Czynniki wpływające na zmiany kursu walutowego w okresie krótkim 5. MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY 5.1. Pojęcie międzynarodowego systemu walutowego. Klasyfikacja systemów walutowych 5.1.1. Ogólny podział systemów walutowych 5.1.2. Klasyfikacja formalna a klasyfikacja rzeczywista 5.1.3. Szczegółowy podział systemów walutowych 5.2. Czynniki determinujące wybór systemu walutowego 5.2.1. Możliwość prowadzenia niezależnej polityki monetarnej 5.2.2. Zmiana poziomu nominalnych stóp procentowych 5.2.3. Inflacja 5.2.4. Szoki popytowe 5.2.5. Szoki monetarne 5.2.6. Integracja gospodarcza 5.2.7. Możliwość wystąpienia kryzysu walutowego 5.2.8. Możliwość nadmiernego wzrostu zadłużenia w walucie obcej 5.2.9. Poziom rezerw 5.2.10. Fluktuacje kursu walutowego 5.3. Kurs sztywny czy kurs płynny 5.4. Historia międzynarodowego systemu walutowego 5.4.1. System waluty złotej (ang. gold standard) 5.4.2. Lata międzywojenne 5.4.3. System z Bretton Woods 5.4.4. Współczesny międzynarodowy system walutowy 6. STABILIZACJA I KRYZYSY NA GLOBALNYCH RYNKACH FINANSOWYCH 6.1. Rozwój rynków finansowych 6.2. Handel derywatami 6.3. Inwestorzy instytucjonalni 6.4. Fundusze hedgingowe 6.5. Kryzysy finansowe 6.5.1. Kryzysy pierwszej generacji, czyli kanoniczne 6.5.2. Kryzysy drugiej generacji 6.5.3. Kryzysy trzeciej generacji, czyli eklektyczne 6.6. Globalna architektura finansowa 6.7. Forum Stabilizacji Finansowej 6.8. Reforma instytucji z Bretton Woods 6.9. Stabilizacja kursów walutowych 6.9.1. Wielostronna integracja walutowa 6.9.2. Jednostronne związanie własnej waluty z walutą obcą 6.9.3. Segmentacja rynków walutowych 6.10. Korzyści i zagrożenia globalizacji rynków finansowych 6.11. Globalny kryzys finansowy 7. DOCHÓD NARODOWY, BILANS PŁATNICZY I HANDLOWY 7.1. Dochód narodowy w gospodarce otwartej 7.1.1. Różne sposoby statystycznej ilustracji PKB 7.1.1.1. PKB w cenach bieżących w walucie krajowej 7.1.1.2. PKB w cenach stałych w walucie krajowej 7.1.1.3. PKB w cenach bieżących w walucie zagranicznej 7.1.1.4. PKB według parytetu siły nabywczej 7.1.2. Dochód narodowy a handel zagraniczny 7.1.2.1. Równania bilansowe 7.1.2.2. Przypadek niedoboru oszczędności krajowych 7.1.2.3. Przypadek nadmiaru oszczędności krajowych 7.2. Bilans płatniczy 7.2.1. Decyzje i struktura bilansu płatniczego 7.2.2. Bilans rozrachunków bieżących 7.2.3. Bilans kapitałowy i finansowy oraz oficjalne rezerwy walutowe 7.3. Problem równowagi bilansu płatniczego 7.3.1. Przywracanie równowagi płatniczej w przypadku stałego kursu walutowego 7.3.2. Przywracanie równowagi płatniczej w przypadku zmiennego kursu walutowego 7.3.3. Źródła pochodzenia rezerw walutowych 8. MIĘDZYNARODOWA KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW I GOSPODAREK 8.1. Międzynarodowa konkurencyjność gospodarek 8.1.1. Podstawowe pojęcia i definicje 8.1.2. Próby mierzenia międzynarodowej konkurencyjności gospodarek 8.1.3. Międzynarodowa konkurencyjność polskiej gospodarki na tle gospodarki światowej 8.2. Międzynarodowa konkurencyjność przedsiębiorstw 8.2.1. Podstawowe pojęcia i definicje 8.2.2. Międzynarodowa konkurencyjność polskich przedsiębiorstw 8.3. Zasady konkurencyjności 9. TEORIA I PRAKTYKA MIĘDZYNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ 9.1. Pojęcie i istota międzynarodowej integracji gospodarczej 9.1.1. Definicja integracji gospodarczej 9.1.2. Ekonomiczne tło integracji gospodarczej 9.1.3. Cele integracji 9.1.4. Przesłanki i warunki integracji gospodarczej 9.1.5. Model integracji gospodarczej i jej mechanizm 9.2. Przebieg międzynarodowej integracji gospodarczej 9.2.1. Etapy integracji 9.2.2. Efekty kreacji i przesunięcia handlu 9.3. Integracja walutowa jako etap integracji gospodarczej 9.3.1. Pojęcie optymalnego obszaru walutowego 9.3.2. Wstrząsy asymetryczne 9.3.3. Optymalny obszar walutowy a efekt Balassy-Samuelsona 9.4. Ugrupowania integracyjne na świecie 9.4.1. Przykłady ugrupowań integracyjnych 9.4.2. Unia Europejska jako modelowe ugrupowanie integracyjne 9.4.2.1. Geneza europejskiej integracji gospodarczej 9.4.2.2. Geneza Unii Gospodarczej i Walutowej 9.4.2.3. Etapy tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej 9.4.3. Regiony i ich rola w integracji europejskiej 9.4.3.1. Pojęcie i klasyfikacja regionów 9.4.3.2. Euroregiony 10. MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE 10.1. Bank Światowy 10.1.1. Cele i funkcje Banku Światowego 10.1.2. Członkostwo w Banku Światowym i jego struktura organizacyjna 10.1.3. Działalność Banku Światowego i źródła jej finansowania 10.1.4. Grupa Banku Światowego 10.2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 10.2.1. Cele i funkcje MFW 10.2.2. Członkostwo w MFW i jego struktura organizacyjna 10.2.3. Działalność MFW i źródła jej finansowania 10.3. Krytyka działalności MFW i Banku Światowego 10.4. Światowa Organizacja Handlu 10.4.1. Rola GATT w ograniczaniu protekcjonizmu w handlu międzynarodowym 10.4.2. Porozumienie ustanawiające WTO 10.4.3. Cele, struktura organizacyjna WTO i członkostwo w niej 10.4.4. Rezultaty trzech pierwszych Konferencji Ministerialnych 10.4.5. Program i przebieg Rundy Rozwojowej 10.5. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju 10.5.1. Cele i funkcje EBOiR 10.5.2. Członkostwo w EBOiR i jego struktura organizacyjna 10.5.3. Działalność EBOiR i źródła jej finansowania 10.6. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju 10.6.1. Cele i funkcje OECD 10.6.2. Członkostwo w OECD i jej struktura organizacyjna 10.6.3. Działalność OECD i źródła jej finansowania 10.7. Konferencja Narodów Zjednoczonych do Spraw Handlu i Rozwoju 10.7.1. Cele, funkcje i struktura UNCTAD 10.7.2. Działalność UNCTAD 11. PROBLEMY ROZWOJU I WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH SIĘ 11.1. Charakterystyka krajów rozwijających się 11.2. Problemy rozwoju krajów rozwijających się - ujęcie teoretyczne 11.3. Różnice w rozwoju między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się 11.4. Integracja gospodarcza jako sposób wzmocnienia pozycji krajów rozwijających się 11.4.1. Doświadczenia integracyjne Ameryki Łacińskiej 11.4.2. Procesy integracji gospodarczej w Afryce 11.4.3. Specfika integracji gospodarczej w regionie Azji i Pacyfiku 11.5. Pomoc rozwojowa dla krajów rozwijających się 11.5.1. Geneza i istota pomocy rozwojowej 11.5.2. Rozmiary i dystrybucja oficjalnej pomocy rozwojowej\\ 11.5.3. Kierunki dystrybucji środków pomocowych 11.5.4. Ewolucja celów oficjalnej pomocy rozwojowej 11.5.5. Efektywność pomocy rozwojowej 11.6. Kryzys zadłużeniowy jako zjawisko globalne 11.6.1. Problemy zadłużenia międzynarodowego 11.6.2. Przyczyny kryzysu zadłużeniowego 11.6.3. Skutki kryzysu zadłużeniowego 11.6.4. Próby rozwiązania kryzysu zadłużeniowego 12. KORPORACJE MIĘDZYNARODOWE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ 380 12.1. Rozwój przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym 12.2. Otoczenie przedsiębiorstwa międzynarodowego 12.3. Pozytywne i negatywne znaczenie korporacji międzynarodowych 12.4. Praktyka zarządzania korporacjami międzynarodowymi 12.4.1. Zarządzanie międzynarodowe - aspekty ogólne 12.4.2. Fuzje i akwizycje 12.4.3. Logistyka w działalności korporacji międzynarodowych 12.4.4. Korporacje międzynarodowe w gospodarce polskiej 13. GLOBALIZACJA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH 13.1. Pojęcie i charakterystyka procesu globalizacji 13.2. Przyczyny globalizacji stosunków międzynarodowych 13.3. Mierniki poziomu globalizacji gospodarki 13.4. Skutki procesów globalizacji stosunków międzynarodowych 13.3.1. Intensyfikacja przepływów towarowych, usługowych, kapitałowych, technologicznych i informacyjnych 13.3.2. Zwiększenie i zmiana roli korporacji transnarodowych w gospodarce światowej 13.3.3. Intensyfikacja procesów integracyjnych we współczesnej gospodarce 13.3.4. Instytucjonalizacja handlu międzynarodowego 13.3.5. Redefinicja roli i funkcji państwa 13.3.6. Nowe sfery i przejawy konkurencji 13.3.7. Powstanie ekonomii opartej na wiedzy 13.5. Zagrożenia związane z procesem globalizacji 13.5.1. Ekologiczne wyzwania globalizacji 13.5.2 . Eksplozja demograficzna 13.5.3. Niedożywienie ludności świata 13.5.4. Terroryzm międzynarodowy 13.6. Alternatywne koncepcje globalizacji stosunków międzynarodowych Bibliografia Indeks rzeczowy