Pełna humoru i ciepła, barwna opowieść o dorastaniu w beztroskim i europejskim Lwowie jest preludium do tragicznych wydarzeń wojennych.
Dwaj okupanci – Sowieci, a potem Niemcy – okradają kilkuletniego Ludwika z dzieciństwa, a jego rodzinę z dobytku i bliskich, zmuszają do ucieczki i tułaczki, której kres stanowi Kraków końca wojny. Wtedy czternastoletni bohater rozpoczyna walkę. W nowym gimnazjum toczy boje o akceptację rówieśników i nauczycieli, zmaga się z pierwszym miłosnym zauroczeniem i seksualnością. Zawieszony między podziwem dla bohaterskich działań starszych kolegów a odrazą do nowej kłamliwej władzy ludowej musi sam odnaleźć własną drogę: zdać egzamin dojrzałości z życia, zanim przystąpi do tytułowej małej matury, egzaminu kończącego gimnazjum. Tak obrazowo i wiarygodnie opowiedziana historia mogła wyjść tylko spod ręki Janusza Majewskiego – znakomitego scenarzysty i reżysera. To powieść niezwykła; bez względu na wiek czytelnika uwodzi i wciąga, zachwyca opisem zapomnianych miejsc, ludzi, przedmiotów i języków wielokulturowego Lwowa oraz wiernością odwzorowania najdrobniejszych detali.