Lewiatan

Niezwykła wyrazistość języka, dbałość o zachowanie związków między argumentami, nieodparta logika, rozległość struktury wywodu oraz wiedza i inteligencja, które wszystko to pozwalają połączyć, są w Lewiatanie niezawodnie obecne. Właśnie one sprawiły, że jest to jedna z najważniejszych, najbardziej wpływowych i skłaniających do polemiki książek, które kiedykolwiek napisano, i jedyna w języku angielskim praca z dziedziny filozofii politycznej, mająca rangę porównywalną z rangą dzieł Platona, Arystotelesa, Hegla i Marksa. Myśl przewodnią Lewiatana można streścić krótko. Najpierw wykazuje się, że natura ludzka wyraża się najpełniej w dążeniu do samozachowania i zdobycia wszystkiego, co dana jednostka uważa za swoje indywidualne dobro. Przy założeniu, że zwykle funkcjonuje w taki sposób, efektem jej niczym nie ograniczonego działania musi być żałosny konflikt między odosobnionymi jednostkami, z których każda zawiera wszystko to, co może zdobyć. Hobbes nazywa to "stanem wojny". Jednakże ludziom wystarcza mądrości, by zrozumieć, jakie zasady pokoju trzeba sobie narzucić, aby uniknąć stanu wojny każdego z każdym. Zobowiązanie wszystkich do respektowania praw naturalnych osiąga się w wyniku umowy, na mocy której każdy wyrzeka się prawa natury (prawa do czynienia wszystkiego, czego chce w danym momencie) na rzecz suwerennej władzy w społeczeństwie politycznym. Suweren wymusza stosowanie się do praw naturalnych i wszystko, co z tego wynika. Reszta Lewiatana poświęcona jest zdefiniowaniu struktur religijnych, prawnych i konstytucyjnych, które pozwalają utrzymać suwerenną władzę w pokojowym i bezpiecznym bycie politycznym. Nie istnieje filozofia polityczna, która byłaby bardziej wszechstronna, miałaby bardziej zwartą strukturę wewnętrzną i była staranniej uzasadniona niż ta, którą Hobbes wyłożył w Lewiatanie. Podważa ona nasze konwencjonalne założenia i jest niepokojąca. W imię pokoju i ładu społecznego nie wolno przyznać religii prawa do władzy politycznej i autorytetu moralnego, które ona sobie często przypisuje. Chcąc przeciwdziałać politycznym schorzeniom i powstrzymać stan wojny, trzeba czasem podporządkować się rządom, które budzą w nas głęboką niechęć. Najbardziej powszechne i najsilniejsze cechy ludzkiej natury są nieprzyjemne i społecznie destrukcyjne. Nowoczesny człowiek, jeśli nie cała ludzkość, jest zatrważająco podobny do sporządzonego przez Hobbesa naszego portretu - skłonny do bezwzględnej rywalizacji, zaborczy, zachłanny, niecierpliwy, indywidualistyczny, egocentryczny i nienasycony w swoim pożądaniu wszystkiego, w czym widzi własne dobro. Właśnie tego aspektu realizmu nie doceniali niemal wszyscy inni filozofowie polityczni, Hobbes zaś go uwypuklił, dążąc do uchronienia nas przed życiem zgodnym z naszą naturą i przez nas samych uformowanym; życiem, które byłoby samotne, ubogie, przykre, prymitywne i krótkie.