Ja z krematorium Auschwitz

Książka ma formę wywiadu, który powstał kilkanaście lat temu, podczas niezliczonych spotkań i wielogodzinnych rozmów autorów Igora Bartosika i Adama Willmy z Henrykiem Mandelbaumem. Należy podkreślić, że wywiad ten obejmuje wszystkie etapy jego życia, od dzieciństwa spędzonego na Śląsku, ciężkiej pracy w latach młodzieńczych (m.in. w rzeźni i kamieniołomie), przesiedlenia do getta w Dąbrowie Górniczej, przez aresztowanie i transport do KL Auschwitz, pracę w Sonderkommando, ucieczkę z „marszu śmierci” aż do czasów powojennych.

Natomiast ze względów oczywistych najważniejszą częścią książki są wspomnienia z pobytu w obozie i pracy w Sonderkommando, specjalnej grupie roboczej, zmuszonej do spalania zwłok ofiar zamordowanych w komorach gazowych Auschwitz.

Henryk Mandelbaum opowiada o swojej pracy w Sonderkommando w bezpośredni sposób. Jego wspomnienia mają wyjątkowy walor, albowiem bohater książki bazuje wyłącznie na własnych doświadczeniach. Mandelbaum nigdy nie interesował się wydawnictwami poświęconymi tematyce obozowej czy masowej zagładzie, nie konfrontował swoich przeżyć ze wspomnieniami byłych więźniów KL Auschwitz. Każde stwierdzenie Henryk Mandelbaum wypowiada pewnie i z przekonaniem. Jeśli nie jest czegoś pewny — milczy. Znamienna jest również jego niechęć do oceniania postaw ludzkich. Oskarżonym w relacji Mandelbauma jest nie człowiek, lecz system, mechanizm zła, któremu ulegają ofiary i oprawcy.

Henryk Mandelbaum, jakiego poznajemy dzięki temu wywiadowi, to człowiek o silnym charakterze, zaradny i mądry, czuły na krzywdę ludzką i — mimo wszystkich przeżyć — optymistycznie nastawiony do świata i ludzi.