Imperium ukraińskie. Źródła idei i jej miejsce w myśli politycznej ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku

Marek Wojnar (ur. 1985) - jest adiunktem w Zakładzie Europy Środkowo-Wschodniej i Badań Postsowieckich. Specjalizuje się w studiach nad nacjonalizmem integralnym w Europie Środkowo-Wschodniej w pierwszej połowie XX wieku.

Myśl polityczna ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku opierała się na dwóch filarach: rewolucyjnym i imperialnym. Działacze nacjonalistyczni dążyli do niepodległości państwa ukraińskiego drogą rewolucji i walki zbrojnej (działacze Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów) lub przynajmniej opowiadali się za dokonaniem w ukraińskim życiu społecznym zmian o charakterze rewolucyjnym (Jurij Łypa). Aspekt rewolucyjny doczekał się mnóstwa opracowań. Niektórzy z Autorów podkreślali wyzwoleńcze cele działań nacjonalistów, inni akcentowali zbrodnicze metody prowadzonej przez nich działalności. Niewielu zwracało uwagę na ostateczny cel, do którego dążyli działacze nacjonalistyczni. Miało nim być potężne państwo ukraińskie dominujące w Europie Wschodniej i sięgające swoimi wpływami do Azji. Właśnie tej koncepcji, rozmaitym wariantom ukraińskiej idei imperialnej poświęcona jest ta książka.

Ukraina walcząca o niepodległość z najazdem rosyjskim zasługuje na wdzięczność i pomoc. Ukraina marząca o imperialnych podbojach i rasowym „oczyszczeniu” – a była również i taka – zasługuje na rzetelny opis i naukową analizę. Fenomen ukraińskiego integralnego nacjonalizmu i jego najbardziej wybujałych imperialnych fantazji z pierwszej połowy XX wieku doczekały się wreszcie, w tej książce właśnie, takiego opisu i analizy. Autor nie tylko wykonał mrówczą pracę w poszukiwaniu rozproszonych źródeł w 10 najistotniejszych dla tej tematyki archiwach (na Ukrainie, w Pradze, Warszawie, Nowym Jorku), ale także przedstawił niezwykle precyzyjny obraz rozwoju owych niebezpiecznych fantazji: od Mykoły Michnowskiego i Dmytro Doncowa, poprzez geografów ukraińskiego nacjonalizmu, aż do ideologów i publicystów OUN, snujących wizje imperium czarnomorskiego Ukrainy (Jurij Łypa) czy panowania sięgającego od Wisły po Ałtaj, Pamir i Hindukusz. To nie są „strachy na Lachy”, tylko praca akademicka na najwyższym światowym poziomie, utrzymana w nurcie współczesnych badań nad historią porównawczą imperiów i imperializmów XX stulecia.

prof. dr hab. Andrzej Nowak (UJ, PAN)

Niniejsza książka jest ważna dla bezstronnych, niezaangażowanych badań ukraińskiego nacjonalizmu jako ideologii i praktyki politycznej, zarówno w przeszłości, jak i obecnie. W badaniach tych można zaobserwować dwa nurty: radykalnie negatywny i radykalnie apologetyczny. Autor proponowanej pracy szczęśliwie unika tych skrajności.

prof. Jurij Szapował

Problematyka podjęta w monografii nie była dotąd omawiana w tak szerokim zakresie. Zasadniczo znajdowała się ona na peryferiach zainteresowania badaczy, odwołujących się do niej co najwyżej okazjonalnie. Analiza tematyki imperializmu w obszarze idei nacjonalizmu ukraińskiego oznacza wejście w nowy obszar badawczy i pogłębienie studiów w tym zakresie. Autor tekstu to dojrzały badacz, który posiada doskonałą orientację w podejmowanej problematyce i odpowiednie ku temu kompetencje i przygotowanie.

prof. Roman Wysocki (UMCS)