Pojęcia: dogmatyzm, liberalizm i dynamizm - określają trzy sposoby rozumienia i traktowania procesu wychowania i nauczania. Charakteryzują one trzy główne kierunki działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły polskiej w okresie przed i po II wojnie światowej. W niniejszym opracowaniu autor koncentruje się na trzech koncepcjach wychowania, na których opierają się trzy różne systemy wychowania jako odpowiedniki trzech różnych systemów społecznych. W systemach tych uwzględniamy przede wszystkim te ich strony, których oddziaływanie niesie szczególne zagrożenie dla humanizmu i rozwoju podmiotowości jednostki.