Niniejsza praca stanowi wybór kilkudziesięciu studiów Franciszka Ryszki rozsianych w polskich pismach naukowych i publicystycznych. Tytuł książki "Historia - polityka - państwo" pochodzi od redaktorów. Wybór obejmuje wcześniejsze polskojęzyczne publikacje Franciszka Ryszki z szeroko zakreślonej problematyki niemieckiej (I), politologicznej (II), hiszpańskiej wojny domowej (III) i polskiej (IV). Intencją wydawców jest przypomnienie szerszym kręgom czytelników świetnych analiz tego wybitnego uczonego doby "złego czasu i złego miejsca", "wieku Hitlera i Stalina", wyłożonych nie tylko w jego wielkich wielonakładowych traktatach, ale i w licznych pismach naukowych i periodykach polskich. Adresowane są do odbiorców, którzy już czytali lub studiują dzieje hitlerowskiej Trzeciej Rzeszy, owego "państwa stanu wyjątkowego", Hiszpanii, Polski, ale nie tylko w tych państwach, w minionym burzliwym wieku XX. Świadomie pominięto w wyborze studia Franciszka Ryszki publikowane w pismach obcojęzycznych.