Dzierżoniów - wiek miniony : materiały pokonferencyjne

Przedmowa

Niniejsza publikacja stanowi plon naukowej konferencji historycznej „Dzierżoniów – wiek miniony”, która odbyła się w Dzierżoniowie w dniach 16–18 marca 2007 r. przy współpracy Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu, Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego i Urzędu Miejskiego w Dzierżoniowie. Patronat objął Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego.

Imprezie, która zgromadziła szerokie grono specjalistów – historyków, historyków sztuki, architektów i innych znawców tematu, przysłuchiwały się aktywnie rzesze mieszkańców, co w przypadku historii najnowszej dało pożądaną płaszczyznę konfrontacji materiałów źródłowych z pamięcią świadków zdarzeń. Całości towarzyszyła wystawa przedwojennych widokówek dzierżoniowskich ze zbiorów Anny Grużlewskiej, pokaz powojennych kronik filmowych tyczących miasta i nowa – niezwykle aktualna – sceniczna interpretacja sztuki Gerharta Hauptmanna „Tkacze”, zaproponowana przez Teatr Kątem, w reżyserii Grzegorza Stawiaka. W Izbie Regionalnej zaprezentowano wystawę Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu „Stan wojenny na Dolnym Śląsku".

Konferencja, stanowiąca pierwsze tego typu wydarzenie naukowe w powojennej historii miasta, zdaje się wyznaczać również nową jakość w obrębie regionu dolnośląskiego. Chodziło bowiem o zestawienie najnowszych wyników badań dla całego, zakończonego niedawno stulecia zarówno w odniesieniu do okresu przedwojennego (niemieckiego), jak i powojennego (polskiego). Śledzenie poszczególnych wątków tego ważkiego w konsekwencje stulecia w kontekście Dzierżoniowa daje nowe perspektywy poznawcze oraz porównawcze. Na obraz dziejów Śląska składają się bowiem historie miejscowości różnej wielkości, podczas gdy do tej pory przeważało zainteresowanie ośrodkami centralnymi, głównie Wrocławiem. Wybór Dzierżoniowa nie jest w tym zakresie przypadkowy, ponieważ z jednej strony miasto zapisało się wyraźnie w przeszłości regionu, a z drugiej jest ono na swój sposób typowe. Założeniem spotkania – jak też prezentowanej publikacji – było przedstawienie dziejów Dzierżoniowa w możliwie szerokim kontekście politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturowym. Nie udało się przy tym poruszyć wszystkich pożądanych tematów, ponieważ materia okazała się w sumie nazbyt rozległa, a organizatorom zależało na pogłębionym ujęciu problemów. Modne w ostatnim okresie monografie historyczne miast śląskich nie zawsze dają możliwość równie wnikliwego i pełnego ujęcia poszczególnych zagadnień. Tyczy się to również pracy „Dzierżoniów. Zarys monografii miasta”, choć ta stara się prezentować okres powojenny niezwykle drobiazgowo.

Przygotowana przez nas publikacja nie tworzy wprawdzie nowego, syntetycznego ujęcia dziejów miasta, niemniej jednak pozwala spojrzeć na bilans zakończonego niedawno stulecia i miejsce Dzierżoniowa w przestrzeni historycznej Śląska. Trudno wprawdzie mówić o całościowym podsumowaniu tego burzliwego okresu, ale też takowe jest praktycznie nieosiągalne. Wydawnictwo wypełnia w sumie dotychczasową lukę w zakresie prezentowania wyników pogłębionych badań, ma również inspirować do dyskusji i podejmowania dalszych poszukiwań. Uzupełniamy w ten sposób i poszerzamy istniejące już – acz w praktyce ograniczone – możliwości („Rocznik Dzierżoniowski” i „Tygodnik Dzierżoniowski”).

W tomie znalazły się referaty zaprezentowane podczas trzydniowych obrad. W większości zostały one przez autorów poszerzone i rozbudowane. Z różnych przyczyn w publikacji zabrakło czterech referatów. Dwa artykuły (autorstwa Joanny Dardzińskiej oraz Bartłomieja Perlaka) dołączono do zbioru ze względu na ich uzupełniającą rolę.