Dzieje wilanowskiej nieruchomości ziemskiej. Związki funkcjonalno-gospodarcze

Wstęp 9

I. Kształtowanie się pojęcia „nieruchomości ziemskiej” w Polsce począwszy od średniowiecza do czasów współczesnych 15
1. Od średniowiecza do rozbiorów Polski 15
1.1. Rzeczy ruchome i nieruchome 15
1.2. Rzeczy pospolite i prywatne 17
1.3. Dobra ziemskie 17
1.3.1. Elementy składowe dóbr ziemskich 17
1.3.2. Rzeczy główne i przynależności dóbr 18
1.3.3. Parafia, jako stały element dóbr ziemskich 21
1.4. Dobra ziemskie – majątki ziemskie 22
1.4.1. Obrót majątkami ziemskimi 24
2. Pod zaborami 25
2.1. Zabór rosyjski 25
2.1.1. Nieruchomość chłopska 26
2.1.2. Prawo hipoteczne w zaborze rosyjskim 27
2.1.3. Ważność ksiąg hipotecznych dla badań historycznych 29
2.2. Zabór austriacki 30
2.3. Zabór niemiecki 31
3. Definiowanie pojęcia nieruchomości ziemskiej w II RP 34
3.1. Rozporządzenie tymczasowe Rady Ministrów z 1 września 1919 r. 34
3.2. Akty prawne z lat 1922–1939 35
4. Definiowanie pojęcia nieruchomości ziemskiej po II wojnie światowej 37
4.1. W świetle dokumentów archiwalnych 37
4.2. Projekt ustawy o obrocie nieruchomościami ziemskimi 38
4.3. Definicja pojęcia „nieruchomości ziemskiej” w prawie polskim w świetle najnowszych publikacji prawniczych 40
4.4. Zastąpienie pojęcia „nieruchomości ziemskiej” pojęciem „nieruchomości rolnej” 41

II. Dzieje wilanowskiej nieruchomości ziemskiej do 1926 roku 45
1. Dzieje Dóbr Wilanów do wieku XVII 45
2. Powstawanie dóbr – od Sobieskiego do Lubomirskiej (1677–1799) 46
2.1. Jan III Sobieski 46
2.2. W posiadaniu Sieniawskich 48
2.3. Poprawa sytuacji gospodarczej dóbr wilanowskich 52
3. W posiadaniu Potockich (1800–1892) 53
3.1. Rozwój struktury zarządu dóbr wilanowskich w wieku XIX – kształtowanie się związków funkcjonalnych 59
3.1.1. Okres 1800–1831 59
3.1.2. Okres 1832–1864 60
3.1.3. Struktura organizacyjna klucza wilanowskiego 61
3.1.3.1. Oddział Prowentowy 62
3.1.3.2. Oddział Ekonomiczny 63
3.1.3.3. Oddział Leśny 63
3.1.3.4. Posiadłości warszawskie 64
3.1.4. Formy zarządzania dobrami wilanowskimi 64
4. W posiadaniu Ksawerego Branickiego (1892–1926) 66

III. Funkcjonowanie wilanowskiej nieruchomości ziemskiej w latach 1927–1945 69
1. Objęcie Dóbr Wilanów przez Adama Branickiego 69
2. Problemy finansowe Adama Branickiego i próby wyjścia z zadłużenia 74
3. Działania Państwowego Banku Rolnego wobec dłużnika Adama Branickiego 81
4. Sanacja finansów Adama Branickiego 83
5. Sytuacja finansowa Dóbr Wilanów przed wybuchem II wojny światowej 88
6. Główne uwarunkowania funkcjonowania dóbr wilanowskich i prognozy 99
7. Pierwsze lata okupacji niemieckiej 109
8. Sprzedaż obszaru leśnego „Laski Borków” w 1940 r. 117

IV. Produkcja rolnicza wilanowskiej nieruchomości ziemskiej w dwudziestoleciu międzywojennym 121
1. Gospodarstwo rolne i mleczne w Wilanowie 122
2. Gospodarstwo rolne i mleczne w Wolicy 129
3. Gospodarstwo rybne w Żabieńcu 134
4. Wydzierżawianie gruntów 137
5. Ordynaria/naturalia 141

V. Związki funkcjonalne pomiędzy zespołami pałacowo-parkowymi a częścią gospodarczą wilanowskiej nieruchomości ziemskiej 151
1. Zespół pałacowo-parkowy w Wilanowie 151
2. Zastaw zbiorów muzealnych 155
3. Zespół pałacowo-parkowy w Wilanowie i jego wykorzystanie do produkcji rolniczej 156
3.1. Ogród Wilanów 156
3.2. Jezioro Wilanowskie 158
3.3. Pozostałe sposoby rolniczego wykorzystywania zespołu pałacowo-parkowego w Wilanowie 160
4. Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie 162
5. Wnioski 165

Epilog. Losy wilanowskiej nieruchomości ziemskiej po zakończeniu II wojny światowej 171

Bibliografia 177
Spis tabel 183
Spis ilustracji 185
Indeks osobowy 187
Indeks nazw geograficznych 191