Archiwum Józefa i Marii Czapskich. Tom 2

Prezentowany inwentarz Archiwum Józefa i Marii Czapskich oraz archiwum rodziny Czapskich i rodzin spokrewnionych jest kontynuacją pracy podjętej przed laty, której pierwszym efektem był wydany w 2008 roku tom pierwszy. Oba tomy powstały we współpracy pomiędzy Muzeum Narodowym w Krakowie a Instytutem Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, Oddziałem Muzeum Literatury. Obejmują one niemal w całości rozproszone dokumenty z Maisons-Laffitte i Warszawy, wychodząc tym naprzeciw oczekiwaniom badaczy.

Objęte inwentarzem archiwa Józefa i Marii Czapskich i rodzin spokrewnionych prowadzą nas wprost do Europy w rodzinie, żeby zacytować Konstantego A. Jeleńskiego: „[…] Co wuj, to przyjaciel Mickiewicza i Tocquevilla; co ciotka, to uczennica Chopina, co kuzynka to właścicielka Duino z Elegii Rilkego; co dziadek, to protektor Marii Duplessis – Damy Kameliowej […]”.

W ubiegłym roku Eric Karpeles wydał w Nowym Jorku biografię Józefa Czapskiego Almost Nothing. The 20th – Century Art and Life of Józef Czapski – to dział wód w europejskiej i światowej recepcji życia i dzieła Józefa Czapskiego. Prawie nic Karpelesa, to proustowskie „w poszukiwaniu Józefa Czapskiego” mogło powstać dzięki archiwom Czapskich i ich wieloletniemu kuratorowi Januszowi Nowakowi. Życie i dzieło Czapskiego, malarza i pisarza, jego strona rosyjska sprzed 1917 roku, paryska lat 20. i 30. XX wieku z Danielem Halévy, Misią Sert, rozmowami z Pankiewiczem w Luwrze; strona habsburska matki, strona rosyjska po 1939 roku, spotkanie z Jerzym Giedroyciem na pustyni w Iraku w 1943 roku…

Piotr Kłoczowski

Funkcją inwentarza jest pełnienie roli przewodnika dla kolejnych pokoleń zajmujących się i studiujących dorobek tego jednego z najwybitniejszych polskich artystów malarzy, literatów i estetyków. Jednak książka ta ma wyjątkowe znaczenie – jest bowiem doskonałym rozwinięciem idei jaka została przedstawiona w inskrypcji na pałacu Czapskich: „Monumentis Patriae naufragio ereptis”.

Andrzej Betlej