Awraham Ber Ber Gotlober

Abraham Ber Gottlober – rosyjski maskil, poeta, tłumacz, historyk i publicysta. Tworzył w języku hebrajskim oraz jidysz. Zwany był również Mahalel-em lub ABAG-iem (ABG, akronim od imienia i nazwiska będący także trzema pierwszymi literami alfabetu hebrajskiego: alef-bet-gimel).

Z uwagi na szeroki zakres aktywności pedagogicznej, literackiej i dziennikarskiej, biegłość w kilku językach, zróżnicowane obszary zainteresowań oraz liczne kontakty z pozostałymi kluczowymi maskilami (hebr. maskilim) epoki, Abraham Gottlober jest uznawany za uosobienie oświecenia żydowskiego (haskali) w Europe Wschodniej w dużo większym stopniu niż inni maskile z tych terenów. Pomimo ostrego krytycyzmu Gottlobera wobec różnych aspektów życia tradycyjnej społeczności żydowskiej, w szczególności wobec chasydów, jego korzenie były silnie umocowane w świecie tamtej wspólnoty. Jednocześnie, Abraham przywiązywał ogromną wagę do przekazywania dziedzictwa haskali młodemu pokoleniu. Niektórzy jego wychowankowie, a wśród nich Abramowicz i Ruben Kulisher, odegrali istotną rolę w kształtowaniu żydowskiej kultury w carskiej Rosji drugiej połowy XIX wieku.

W wieku 14 lat poślubił córkę z rodziny chasydzkiej. Pomimo jego inklinacji do chasydyzmu i kabały, Abraham już w młodym wieku, przy wsparciu i przewodnictwie ojca, okazał zainteresowanie filozofią żydowską i haskalą, jak również gramatyką języka hebrajskiego. Ważnym wydarzeniem było dla Abrahama spotkanie podczas podróży, którą odbył z ojcem do Satanowa, Tarnopola i Brodów w 1828 r., z wiodącymi maskilami z Galicji, Józefem Perlem i Becal’el-em Sternem. Abraham poświęcił się naukom świeckim, a gdy jego oświeceniowe skłonności zostały ujawnione, teść wymusił na nim rozwód. Kolejne małżeństwo również nie trwało długo.

Od 1830 roku Gottlober rozpoczął wędrowny tryb życia, zatrzymując się na krótkie pobyty w takich miastach jak Odessa, Kiszyniów, Krzemieniec, Dubno, Międzyrzecz, Warszawa czy Berdyczów, gdzie często pracował jako nauczyciel. Dalsze kontakty z działaczami oświecenia żydowskiego w regionie (Simcha Pinsker, Elijahu Frankel, Jehuda Ke’ari i inni) wpłynęły na ukształtowanie jego poglądów haskalowych oraz na formę jego twórczości literackiej. Podczas pobytu w Odessie poznał członków lokalnej społeczności karaimskiej, a dzięki nim zapoznał się z ich kulturą literacką.

W 1834 r. Gottlober ponownie się ożenił. Mieszkając w Krzemieńcu poznał kolejnego ważnego myśliciela haskali – Izaaka Bera Levinsohna. Od 1836 roku powrócił do wędrowniczego trybu życia obejmując różne stanowiska nauczycielskie, w miejscach takich jak Mohylów Podolski, rodzimy Starokonstantynów czy Żytomierz, gdzie w latach 1865-1873 wykładał nauki Talmudu w żytomierskim seminarium rabinicznym. Po zamknięciu szkoły wznowił podróże, a w 1878 r. przeniósł się do Rumunii, skąd poszukiwał subskrybentów dla swoich książek. Głównym miejscem jego pobytu w tym okresie był dom rodzinny jego córki w Dubnie, Równe, a także Białystok, gdzie spędził ostatnie lata życia. Pogromy na południu Rosji z 1881 roku wstrząsnęły Gottloberem i zachwiały jego wiarę w możliwość integracji Żydów z rosyjskim społeczeństwem. Gottlober dołączył do ruchu „Chibbat Syjon”, uważanego dziś za prekursora podstaw współczesnego syjonizmu, i poświęcił się poezji, która stała się nośnikiem jego poglądów.